W poprzednim artykule "Cyfrowa demencja" wskazywałam na zagrożenia związane z masowym korzystaniem z cyfrowych mediów. Jednym z takich zagrożeń na które chcę teraz zwrócić uwagę jest brak ruchu i siedzący tryb życia.
Obecnie dzieci i młodzież spędzają dużo czasu przed ekranami telewizorów, komputerów, laptopów, telefonów komórkowych.Natomiast neurofizjologia dostarcza nam wiedzy, że uczenie się nie jest procesem odbywającym się wyłącznie w głowie. Aby myśleć, tworzyć i uczyć się- ludzie muszą się ruszać. A my mamy tendencję do traktowania myślenia jako procesu oderwanego od ciała.Poprzez zmysły- oczy, uszy, nos, język, skórę, proprioreceptory(receptory w narządach ruchu- mięśniach, ścięgnach, powięziach, torebkach stawowych, okostnej)-odbiera się informacje potrzebne do zrozumienia świata, do tworzenia nowych możliwości, to jest podstawa wiedzy. Czyli- nasze ciało staje się pośrednikiem w uczeniu się, dostarcza" paliwa" do pracy dla mózgu. "W procesie uczenia się koniecznie należy zezwolić dzieciom, by poznawały i badały w swoim otoczeniu każdy aspekt ruchu i równowagi, obojętnie czy jest to chodzenie po krawężniku, wspinanie się na drzewo czy skakanie na meble.(....) W badaniu przeprowadzonym z udziałem ponad 500 kanadyjskich dzieci, uczniowie, którzy każdego dnia spędzali dodatkową godzinę na lekcji gimnastyki, mieli znacznie lepsze oceny z egzaminów aniżeli mniej aktywne dzieci. podobnie mężczyźni i kobiety w wieku 50 i 60 lat, biorący udział w czteromiesięcznym treningu w aerobicznym, szybkim chodzeniu poprawili swoje wyniki na testach umysłowych o 10%.Przy bliższej analizie trzynastu różnych badań nad związkiem ćwiczeń fizycznych i mózgu odkryto, że ćwiczenia stymulują wzrost rozwijającego się mózgu i nie dopuszczają do pogarszania się stanu starszych mózgów. Najnowsze badania pomagają nam wyjaśnić, jak ruch korzystnie i bezpośrednio wpływa na układ nerwowy. Czynności wymagąjące aktywności mięśni, a szczególnie ruchy skoordynowane stymulują wytwarzanie neurotrofin- naturalnych substancji, które stymulują wzrost komórek nerwowych i wzrost liczby połączeń neuronalnych w mózgu".
Howard Gardner, Jean Ayres, Rudolph Steiner, Maria Montessori i inni nowatorscy pedagodzy podkreślali ważność ścisłego związku ruchu z procesem uczenia się..Howard Gardner mówił o inteligencji cielesno-kinestetycznej. "Uczenie się wiąże się z budowaniem zbioru umiejętności. Każda umiejętność jest budowana z ruchu mięśni- nie tylko fizyczne umiejętności atletów, tancerzy i rzemieślników, ale również umiejętności intelektualne używane w klasie i miejscu pracy. Poprzez skomplikowane mięśniowe ekspresje języka, mowy i gestu gawędziarze zabawiają, nauczyciele uczą, a politycy prowadzą naród.Medycyna, sztuka, muzyka, nauka- kompetencje w tych i innych zawodach rozwijają się poprzez wspaniałe wewnętrzne sieci łączące myśl, mięśnie i emocje. Wszystkie umiejętności można rozłożyć na pewne składniki. Mięśnie są nie mniej ważnym składnikiem rozwoju umiejętności niż inne".
Układ umysł- ciało pobudza i przygotowuje do uczenia się gimnastyka mózgu."Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są również tym, że te skoordynowane ćwiczenia wydają się zbyt proste, aby działały. Większość z nas wierzy w skomplikowane rozwiązania problemów.Jeżeli program nie jest trudny, kosztowny i wymagąjący wiele czasu, wydaje się, że jest mniej wartościowy.Ale gdy wyjdziemy poza takie nasze myślenie, odkryjemy, że proste, zdroworozsądkowe rozwiązania często przynoszą najlepsze wyniki'.
Gimnastyka mózgu zrodziła się z doświadczeń dr Paula Dennisona, pracującego w Centrum Uczenia Się w Kalifornii, gdzie przez 19 lat pomagał dzieciom i dorosłym, a wcześniej sam starał się znaleźć wyjście ze swoich problemów z dysleksją i ze wzrokiem. Gimnastyka mózgu jest znana pod inną nazwą- kinezjologii edukacyjnej. Jej podstawą jest ruch fizyczny organizujący pracę mózgu i ciała. Znajduje zastosowanie w terapii zaburzeń ruchowych, zaburzeń uwagi, w terapii specyficznych trudności w nauce czytania i pisania. Poza tym redukuje stres, relaksuje. Wykorzystuje się ją w pracy z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo, z dysleksją, dysgrafią, dysortografią, dyskallkulią, w celu poprawienia pamięci i koncentracji.
Oto przykładowe ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej
- Ruchy naprzemienne( pozwalają wykorzystywać do nauki obie półkule mózgu, prawidłowo pisać, poprawić koordynację ciała, czytać ze zrozumieniem, lepiej widzieć)- prawą ręką dotykamy uniesionego lewego kolana, jednocześnie odwodząc lewa rękę daleko w tył, potem odwrotnie- lewa ręka dotyka uniesionej prawej nogi, a prawa ręka wędruje jak najdalej do tyłu, i tak na zmianę przez mniej więcej 30 sek; ćwiczenie wykonywać powoli i spokojnie
-Leniwe ósemki( pozwalają korzystać jednocześnie z obu półkul mózgowych, nie przekręcać liter, np b-d,p-b. lepiej widzieć, łatwiej czytać, uzyskać lepszą koordynację i ześrodkowanie-- stajemy prosto, wyciągamy przed siebie lewą rękę, a następnie unosimy do góry kciuk i zaczynamy"rysować' w powietrzu leżącą ósemkę: zaczynamy od środka, rysujemy lewą pętelkę, wracamy do punktu przecięcia i rysujemy prawą, cały czas śledzimy ruch kciuka, nie poruszając głową, tylko oczami; po 4-5 powtórzeniach zmieniamy rękę; na zakończenie splatamy dłonie i rysujemy ósemki obiema rekami-
-
-Słoń ( pomaga lepiej widzieć i słyszeć, płynniej mówić, poprawić koordynację, sprawniej i szybciej myśleć, łatwiej liczyć, odprężyć się)- stajemy prosto, wyciągamy przed siebie lewa rękę, opieramy głowę na lekko uniesionym ramieniu, wyciągnięta ręką rysujemy w powietrzu leżącą ósemkę, zaczynając od środka, a następnie prowadząc dłoń w lewo ku górze, tak aby najpierw powstał lewy, a potem prawy brzuszek, wzrok kierujemy w dal , przez rozpostarte palce, 7-8 razy powtarzamy lewą ręką, a potem - prawą
- Sowa( pomaga rozluźnić mięśnie karku, szyi i żuchwy, poszerzyć pole widzenia, poprawić pamięć krótko- i długotrwałą, zintegrować ruch, wzrok i słuch, łatwiej czytać)- położyć lewą rękę na prawym ramieniu( mięśniu naramiennym) i mocno zacisnąć, zrobić głęboki wdech, przekręcając przy tym głowę jak najdalej w lewą stronę, w tej pozycji głośno wydychać powietrze przez usta, pohukując niczym sowa; następnie powoli odkręcić głowę w prawo, znowu wciągnąć powietrze, a potem je wydychać, gdy głowa jest maksymalnie odchylona ;broda cały czas lekko w dół, powtórzyć 3-4 razy, na koniec pozwolić głowie swobodnie opaść, aż broda dotknie klatki piersiowej; powtórzyć dla lewego ramienia
- Energetyczne ziewanie( ziewamy i masujemy mięśnie wokół stawu skroniowo-żuchwowego), pozwala to na rozluźnienie całego obszaru twarzy, na lepsze przyjęcie informacji zmysłowych, wspomaga efektywniejszą werbalizację i komunikację-
- Pomocne jest rysowanie oburącz( materiały można znaleźć w internecie) To tylko przykładowe ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej- można je znaleźć w internecie.
Cytaty pochodzą z książki dr Carli Hannaford " Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł.Podstawy kinezjologii edukacyjnej"( Wyd Polskiego Stowarzyszenia Kinezjologów, 1998 r).
Pedagog Bożena Kula